28 Nepos’ Life of Hannibal — By Clause

Each line contains a verbal (verb or participle, explicit or implicit), unless the clause encompasses another clause, in which case the embedded clause begins a new line and is indented. When a clause is too long to fit on a single line, the remainder is right justified. Word groups are clustered whenever possible.

Capitulum 1: Magnitūdō Hannibalis et Odium Rõmānōrum

(1) Hannibal, Hamilcaris fīlius, Karthāginiēnsis. 

Sī vērum est, 

quod nēmō dubitat, 

ut      populus Rōmānus      omnēs gentēs      virtūte superārit, 

nōn est īnfitiandum 

Hannibalem tantō praestitisse      cēterōs imperātōrēs      prūdentiā, 

quantō populus Rōmānus antecēdat      fortitūdine      cūnctās nātiōnēs.

(2) Nam quotiēnscumque      cum eō      congressus est      in Ītaliā, 

semper discessit superior. 

Quod nisi      domī  cīvium suōrum invidiā      dēbilitātus esset, 

Rōmānōs vidētur superāre potuisse. 

Sed      multōrum obtrectātiō      dēvīcit      ūnīus virtūtem.

(3) Hīc autem,       velut hērēditāte relictum,       odium paternum     

 ergā Rōmānōs      sīc cōnservāvit, 

ut prius animam quam id dēposuerit, 

quī quidem, 

cum       patriā pulsus esset            et aliēnārum opum indigēret, 

numquam dēstiterit       animō bellāre       cum Rōmānīs.

Capitulum 2: Iūs Iūrandum Odiī Patrī Datum 

(1) Nam ut omittam Philippum, 

quem       absēns hostem       reddidit Rōmānīs, 

omnium iīs temporibus       potentissimus rēx       Antiochus fuit. 

Hunc       tantā cupiditāte       incendit bellāndī, 

ut       ūsque ā rubrō marī       arma       cōnātus sit 

īnferre       Ītaliae.

(2) Ad quem cum lēgātī vēnissent Rōmānī, 

quī       dē ēius voluntāte       explōrārent 

darentque operam,       cōnsiliīs clandestīnīs, 

ut       Hannibalem       in suspīciōnem       rēgī       addūcerent, 

tamquam       ab ipsīs corruptus       alia atque anteā sentīret, 

neque id frūstrā fēcissent 

idque Hannibal comperisset 

sēque       ab interiōribus cōnsiliīs       sēgregārī 

vīdisset, 

tempōre datō 

adiit ad rēgem.

(3) Eīque cum       multa       dē fidē suā et odiō       in Rōmānōs       commemorāsset, 

hōc adiūnxit:

“Pater meus” inquit “Hamilcar 

puerulō mē, 

utpote nōn amplius novem annōs nātō,       in Hispāniam       imperātor proficīscēns, 

Karthāgine       Iovī optimō māximō       hostiās immolāvit.

(4) Quae dīvīna rēs       dum cōnficiēbātur, 

quaesīvit       ā mē,       

vellemne       

sēcum       in castra       proficīscī. 

Id       cum libenter accēpissem 

atque       ab eō       petere 

coepissem, 

nē dubitāret 

dūcere, 

tum ille ‘Faciam’, inquit 

‘sī       mihi       fidem,       quam postulō,       dederis.’ 

Simul             ad āram       addūxit, 

apud quam       sacrificāre 

īnstituerat, 

eamque       

cēterīs remōtīs       

tenentem iūrāre 

iūssit 

numquam mē       in amīcitiā       cum Rōmānīs       fore.

(5) Id ego       iūs iūrandum       patrī datum       ūsque       ad hanc aetātem       ita cōnservāvī, 

ut       nēminī dubium       esse 

dēbeat, 

quīn       reliquō tempore       eādem mente       sim futūrus.

(6) Quārē, 

sī quid amīcē       dē Rōmānīs       cōgitābis, 

nōn imprūdenter fēceris, 

            cēlāris; 

cum quidem       bellum       parābis, 

      ipsum       frūstrāberis, 

sī nōn             in eō       prīncipem       posueris.”

Capitulum 3: Hannibal in Hipaniā; Hannibal Ītaliam Invāsit

(1) Hāc igitur,       

quā dīximus,       

aetāte       cum patre       in Hispāniam       profectus est. 

Cuius post obitum, 

Hasdrubale imperātōre suffectō, 

equitātuī omnī praefuit. 

Hōc quoque interfectō, 

exercitus       summam imperiī       ad eum       dētulit. 

Id       Karthāginem       dēlātum       pūblicē comprobātum est.

(2) Sīc Hannibal,       

minor quīnque et vīgintī annīs nātus       

imperātor factus, 

proximō trienniō       omnēs gentēs Hispāniae       bellō subēgit; 

Saguntum,       foederātam cīvitātem,       vī expūgnāvit; 

trēs exercitūs māximōs       comparāvit.

(3) Ex hīs       ūnum       in Āfricam       mīsit, 

alterum       cum Hasdrubale frātre       in Hispāniā       relīquit,

tertium       in Ītaliam       sēcum dūxit. 

Saltum Pȳrēnaeum trānsiit. 

Quācumque iter fēcit, 

cum omnibus incolīs       cōnflīxit: 

nēminem       nisi victum       dīmīsit.

(4) Ad Alpēs       posteāquam vēnit, 

quae       Ītaliam       ab Galliā       sēiungunt, 

quās       nēmō       umquam       cum exercitū       ante eum       

praeter Herculem Grāium trānsierat, 

quō factō       is       hodiē       saltus Grāius       appellātur, 

Alpicōs cōnantēs       prohibēre trānsitū 

concīdit; 

loca patefēcit, 

itinera mūniit, 

effēcit, 

ut             elephantus ōrnātus       īre 

posset, 

quā       anteā       ūnus homō inermis       vix poterat 

rēpere. 

Hāc cōpiās trādūxit       

in Ītaliamque pervēnit.

Capitulum 4: Victoriae Hannibalis

(1) Cōnflīxerat       apud Rhodanum       cum P. Cornēliō Scīpiōne cōnsule 

eumque pepulerat. 

Cum hōc eōdem       Clastidī       apud Padum       dēcernit 

sauciumque inde ac fugātum       dīmittit.

(2) Tertiō īdem Scīpiō       cum collēgā Tiberiō Longō       apud Trebiam      
                                                                              adversus eum       vēnit. 

Cum hīs       manum cōnseruit, 

utrōsque prōflīgāvit. 

Inde       per Ligurēs       Appennīnum trānsiit,       

petēns Etrūriam.

  1. Hōc itinere       adeō gravī morbō       adficitur       oculōrum, 

ut       posteā numquam       dextrō       aequē bene ūsus sit. 

Quā valētūdine       cum etiam       tum premerētur 

lectīcāque ferrētur, 

  1. Flāminium cōnsulem       apud Trasumēnum       cum exercitū īnsidiīs                                                                                    
                                                                                       circumventum occīdit, 

neque       multō post       C. Centenium praetōrem       cum dēlēctā manū 

                                                                                                        saltūs occupantem. 

Hinc       in Āpuliam       pervēnit.

(4) Ibi       obviam eī       vēnērunt       duo cōnsulēs,       C. Terentius et L. Aemilius. 

Utrīusque exercitūs       ūnō proeliō       fugāvit, 

Paulum cōnsulem occīdit 

et aliquot praetereā       cōnsulārēs,       in hīs       Cn. Servīlium Geminum, 

quī       superiōre annō       fuerat       cōnsul.

Capitulum 5: Hannibal Fabium Maximum Superāvit

(1) Hāc pūgnā pūgnātā, 

Rōmam       profectus       

nūllō resistente. 

In propinquīs urbī montibus       morātus est. 

Cum       aliquot ibi diēs       castra habuisset 

et Capuam reverterētur,       

Q. Fabius Māximus,      dictātor Rōmānus,       in agrō Falernō                  obiēcit.

(2) Hīc,       

clausus locōrum angustiīs,       

noctū       sine ūllō dētrīmentō exercitūs       sē expedīvit; 

Fabiōque,       callidissimō imperātōrī,       dedit verba. 

Namque,       

obdūctā nocte,       

sarmenta in cornibus iuvencōrum dēligāta 

incendit

ēiusque generis multitūdinem māgnam dispālātam 

immīsit. 

Quō repentīnō obiectō vīsū       

tantum terrōrem       iniēcit       exercituī Rōmānōrum, 

ut       ēgredī       extrā vāllum       

nēmō sit ausus.

(3) Hanc post rem gestam       

nōn ita multīs diēbus       M. Minucium Rūfum,        magistrum equitum       

parī ac dictātōrem imperiō,       dolō prōductum       in proelium,      

 fugāvit. 

Ti. Semprōnium Gracchum,       iterum cōnsulem,       in Lūcānīs       absēns

in īnsidiās inductum       

sustulit. 

  1. Claudium Marcellum,      quīnquiēns cōnsulem,       apud Venusiam       parī modō       

interfēcit.

(4) Longum est       

omnia ēnumerāre proelia. 

Quā rē       hōc ūnum       satis erit dictum, 

ex quō       intellegī possit, 

quantus ille fuerit: 

quamdiū       in Ītaliā fuit,       nēmō eī       in aciē       restitit, 

nēmō       adversus eum       post Cannēnsem pūgnam       in campō       castra posuit.

Capitulum 6: Hannibal Karthaginem Revocātus Est

(1) Hinc       invictus       patriam dēfēnsum       revocātus, 

bellum gessit       adversus P. Scīpiōnem,       fīlium ēius, 

quem ipse       prīmō a      pud Rhodanum,       iterum       apud Padum,       

tertiō       apud Trebiam       fugārat.

(2) Cum hōc,      

exhaustīs iam patriae facultātibus, 

cupīvit 

impraesentiārum bellum compōnere, 

quō       valentior       posteā congrederētur. 

In colloquium       convēnit; 

condiciōnēs       nōn convēnērunt.

Hannibal apud Zamam Victus Est

(3) Post id factum       paucīs diēbus       apud Zamam       cum eōdem       cōnflīxit: 

pulsus       — incrēdibile dictū —       bīduō et duābus noctibus       

Hadrūmētum pervēnit,

quod abest       ab Zamā       circiter mīlia passuum trecenta.

(4) In hāc fugā,  Numidae, 

quī simul cum eō ex aciē excesserant, 

īnsidiātī sunt       eī; 

quōs nōn sōlum       effūgit, 

sed etiam       ipsōs       oppressit. 

Hadrūmētī       reliquōs       ē fugā       collēgit; 

novīs dīlēctibus       paucīs diēbus       multōs contrāxit.

Capitulum 7: Concordia; Hannibal, Dux In Karthagine; Hannibal Ex Urbe Suā Effūgit

(1) Cum       in apparandō       ācerrimē esset occupātus, 

Karthāginiēnsēs       bellum       cum Rōmānīs       composuērunt.

Ille       nihilō sētius       exercituī       posteā praefuit 

rēsque       in Āfricā gessit       usque ad P. Sulpicium C. Aurēlium cōnsulēs.

(2) Hīs enim magistrātibus 

lēgātī Karthāginiēnsēs       Rōmam       vēnērunt,       

quī       senātuī populōque Rōmānō       grātiās agerent, 

quod       cum iīs       pācem fēcissent, 

ob eamque rem       corōnā aureā       eōs       dōnārent

simulque peterent, 

ut       obsidēs eōrum       Fregellīs       essent 

captīvīque       redderentur.

(3) īs       ex senātūs cōnsultō       respōnsum est: 

mūnus eōrum       grātum acceptumque       esse; 

obsidēs,       quō locō rogārent,       futūrōs; 

captīvōs       nōn remissūrōs, 

quod Hannibalem,       cuius operā       susceptum bellum       foret, 

inimīcissimum nōminī Rōmānō, 

etiam nunc       cum imperiō       apud exercitum       habērent 

itemque frātrem ēius Māgōnem.

(4) Hōc respōnsō       Karthāginiēnsēs       cōgnitō, 

Hannibalem       domum       et       Māgōnem       revocārunt. 

Hūc ut rediit, 

rēx factus est, 

postquam       praetor       fuerat       annō secundō et vīcēsimō. 

Ut enim Rōmae cōnsulēs, 

sīc Karthāgine       quotannīs annuī bīnī rēgēs       creābantur.

(5) In eō magistrātū       parī dīligentiā       sē Hannibal praebuit, 

ac fuerat       in bellō. 

Namque effēcit,       

ex novīs vectīgālibus       nōn sōlum       ut esset pecūnia, 

quae       Rōmānīs       ex foedere       penderētur, 

sed etiam superesset, 

quae       in aerāriō       repōnerētur.

(6) Deinde M. Claudiō L. Fūriō cōnsulibus, 

Rōmā       lēgātī       Karthāginem       vēnērunt. 

Hōs       Hannibal ratus       suī expōscendī grātiā       missōs, 

priusquam       iīs senātus       darētur, 

nāvem       ascendit clam 

atque       in Syriam       ad Antiochum       perfūgit.

(7) hāc rē palam factā       

Poenī       nāvēs duās, 

quae       eum       comprehenderent, 

sī possent cōnsequī, 

mīsērunt, 

bona ēius       pūblicārunt, 

domum       ā fundāmentīs       disiēcērunt, 

ipsum exsulem       iūdicārunt.

Capitulum 8: Hannibal Adversus Ītaliam

  1. At Hannibal        annō tertiō,       postquam       domō       profūgerat, 

L. Cornēliō Q. Minuciō cōnsulibus, 

cum quīnque nāvibus       Āfricam accessit 

in fīnibus Cȳrēnaeōrum, 

sī forte      Karthāginiēnsēs      ad bellum      Antiochī spē fīdūciāque      indūcere 

posset, 

cui iam persuāserat, 

ut       cum exercitibus       in Ītaliam       proficīscerētur. 

Hūc       Māgōnem frātrem       excīvit.

(2) Id ubi Poenī rēscīvērunt,       

Māgōnem       eādem,       quā frātrem,       absentem       affēcērunt       poenā. 

Illī,       

dēspērātīs rēbus,       

cum solvissent nāvēs 

ac vēla ventīs dedissent, 

Hannibal       ad Antiochum       pervēnit. 

Dē Māgōnis interitū       duplex memoria       prōdita est. 

Namque       aliī naufragiō,       aliī ā servulīs ipsīus       interfectum eum 

scrīptum relīquērunt.

(3) Antiochus autem, 

sī tam       in agendō bellō       cōnsiliīs ēius       pārēre voluisset, 

quam       in suscipiendō       īnstituerat, 

propius Tiberī       quam Thermopylīs       dē summā imperiī       dīmicāsset. 

Quem       etsī       multa       stultē cōnārī vidēbat, 

tamen       nūllā       dēseruit       in rē.

(4) Praefuit paucīs nāvibus, 

quās       ex Syriā       iūssus erat       in Āsiam       dūcere, 

iīsque       adversus Rhodiōrum classem       in Pamphȳliō marī       cōnflīxit. 

Quō cum multitūdine adversāriōrum       suī superārentur, 

ipse,       quō cornū       rem gessit,       

fuit superior.Capitulum 9: Hannibal in Crētā

(1) Antiochō fugātō, 

verēns       

nē dēderētur, 

quod       sine dubiō       accidisset, 

      suī       fēcisset       potestātem, 

Crētam       ad Gortȳniōs       vēnit, 

ut ibi,       

quō sē cōnferret,       

cōnsīderāret.

(2) Vīdit autem       vir omnium callidissimus       in māgnō       sē fore       perīculō, 

nisi quid prōvīdisset,       propter avāritiam Crētēnsium. 

Māgnam enim       sēcum       pecūniam       portābat,      

dē quā sciēbat       

exīsse fāmam.

(3) Itaque       capit       tāle cōnsilium. 

Amphorās complūrēs       complet       plumbō, 

summās       operit       aurō et argentō. 

Hās,       

praesentibus prīncipibus,       

dēpōnit       in templō Diānae, 

simulāns       

      suās fortūnās       illōrum fideī       crēdere. 

Hīs in errōrem indūctīs, 

statuās aēneās,       

quās sēcum portābat,       

omnī suā pecūniā       complet 

eāsque       in prōpatulō domī       abicit.

(4) Gortȳniī       templum       māgnā cūrā       custōdiunt, 

nōn tam       ā cēterīs       quam       ab Hannibale, 

nē ille, 

īnscientibus iīs, 

tolleret 

sēcumque dūceret.

Capitulum 10: Hannibal Apud Regm Prusiam

(1) Sīc cōnservātīs suīs rēbus, 

Poenus, illūsīs Crētēnsibus omnibus,

ad Prūsiam       in Pontum       pervēnit. 

Apud quem       eōdem animō       fuit       ergā Ītaliam 

neque       aliud quicquam       ēgit       quam       rēgem       armāvit 

et exercuit       adversus Rōmānōs.

(2) Quem cum vidēret       

domesticīs opibus       minus esse rōbustum, 

conciliābat       cēterōs rēgēs, 

adiungēbat       bellicōsās nātiōnēs. 

Dissidēbat       ab eō       Pergamēnus rēx Eumenēs,       Rōmānīs amīcissimus, 

bellumque       inter eōs       gerēbātur       et marī et terrā.

(3) sed ūtrobīque       Eumenēs       plūs valēbat       propter Rōmānōrum societātem. 

Quō magis cupiēbat       

eum       Hannibal       opprimī; 

quem sī remōvisset,       faciliōra sibi cētera fore       arbitrābātur. 

Ad hunc interficiundum       tālem iniit ratiōnem.

(4) Classe       paucīs diēbus       erant dēcrētūrī. 

Superābātur       nāvium multitūdine; 

dolō erat pūgnandum, 

cum       pār       nōn esset       armīs. 

Imperāvit       

quam plūrimās venēnātās serpentēs vīvās       colligī 

eāsque       in vāsa fīctilia       conicī.

(5) Hārum       cum effēcisset       māgnam multitūdinem,       diē ipsō, 

quō       factūrus erat       nāvāle proelium, 

classiārios convocat 

iīsque praecipit, 

omnēs       ut       in ūnam Eumenis rēgis       concurrant       nāvem, 

ā cēterīs       tantum satis habeant       sē dēfendere. 

Id       illōs       facile serpentium multitūdine       cōnsecūtūrōs.

(6) Rēx autem       in quā nāve veherētur,       ut scīrent,       sē factūrum. 

Quem sī       aut cēpissent      

 aut interfēcissent, 

māgnō       iīs       pollicētur       praemiō       fore.Capitulum 11: Hannibal Adversus Regem Eumenem

(1) Tālī cohortātiōne mīlitum factā, 

classis       ab utrīsque       in proelium       dēdūcitur. 

Quārum aciē cōnstitūtā, 

priusquam       sīgnum pūgnae       darētur, 

Hannibal, 

ut       palam faceret       suīs, 

quō locō       Eumenēs esset, 

tabellārium       in scaphā       cum cādūceō       mittit.

(2) Quī       ubi       ad nāvēs adversāriōrum       pervēnit       

epistulamque ostendēns, 

      rēgem       professus est       quaerere, 

statim       ad Eumenem       dēductus est, 

quod       nēmō dubitābat, 

quīn       aliquid       dē pāce       esset scrīptum. 

Tabellārius,       

ducis nāve dēclārātā suīs,       

eōdem,       

unde erat ēgressus,       

sē recēpit.

(3) At Eumenēs,       

solūtā epistulā,      

nihil       in eā       repperit, 

nisi       quae       ad irrīdendum eum       pertinērent. 

Cuius etsī causam       mīrābātur 

neque reperiēbat, 

tamen       proelium       statim committere       

nōn dubitāvit.

(4) Hōrum in concursū       Bīthȳniī       Hannibalis praeceptō       ūniversī 

nāvem Eumenis       adoriuntur. 

Quōrum vim       rēx       cum       sustinēre 

nōn posset, 

fugā       salūtem       petiit; 

quam       cōnsecūtus       nōn esset, 

nisi       intrā sua praesidia       sē recēpisset, 

quae       in proximō lītore       erant      conlocāta.

(5) Reliquae Pergamēnae nāvēs       

cum       adversāriōs       premerent ācrius, 

repente       in eās vāsa fīctilia,       

dē quibus       suprā mentiōnem       fēcimus, 

cōnicī       

coepta sunt.

Quae iacta       initiō       rīsum       pūgnantibus       concitārunt,

neque,       

quā rē       id fieret,       

poterat 

intellegī.

(6) Postquam autem       nāvēs suās       opplētās       cōnspexērunt       serpentibus, 

novā rē perterritī,       

cum,       

quid potissimum vītārent, 

nōn vidērent, 

puppēs vertērunt 

sēque       ad sua castra nautica       rettulērunt.

(7) Sīc Hannibal       cōnsiliō       arma Pergamēnōrum       superāvit, 

neque       tum sōlum,       sed saepe aliās       pedestribus cōpiīs       parī prūdentiā 

pepulit       adversāriōs.

Capitulum 12: Rōmānī Hannibalem Poscunt; Hannibal Sē Necāvit

(1) Quae dum       in Āsia       geruntur, 

accidit cāsū, 

ut       lēgātī Prūsiae       Rōmae       apud T. Quinctium Flāminīnum cōnsulārem 

cēnārent, 

atque       ibi       dē Hannibale mentiōne factā,       

ex iīs ūnus       dīceret       

eum       in Prūsiae rēgnō       esse.

(2) Id       posterō diē       Flāminīnus       senātuī       dētulit. 

Patrēs cōnscrīptī,       

quī       

Hannibale vīvō       

numquam             sine īnsidiīs       futūrōs 

existimārent, 

lēgātōs       in Bīthȳniam       mīsērunt, 

in iīs       Flāminīnum,       

quī       ab rēge       peterent, 

      inimīcissimum suum       sēcum       

habēret       

sibique dēderet.

(3) Hīs       Prūsias       negāre 

ausus nōn est: 

illud recūsāvit, 

      id       ā sē       fierī 

postulārent, 

quod       adversus iūs hospitiī       esset: 

ipsī,       

sī possent,       

comprehenderent; 

locum,       

ubi esset,       

facile inventūrōs. 

Hannibal enim       ūnō locō       sē tenēbat,       in castellō, 

quod eī       ā rēge       datum       erat       mūnerī, 

idque sīc aedificārat, 

ut       in omnibus partibus aedificiī       exitūs habēret, 

scīlicet verēns, 

      ūsū       vēnīret, 

quod accidit.

(4) Hūc       cum       lēgātī Rōmānōrum       vēnissent 

ac multitūdine       domum       ēius       circumdedissent, 

puer,       

ab iānuā       prōspiciēns,       

Hannibalī dīxit 

plūrēs       praeter cōnsuētūdinem       armātōs       appārēre. 

Quī imperāvit eī, 

ut       omnēs forēs aedificiī       circumīret 

ac properē       sibi nūntiāret, 

num       eōdem modō undique       obsidērētur.

(5) Puer cum celeriter,       

quid esset,     

renūntiāsset

omnīsque exitūs occupātōs       ostendisset, 

sēnsit       id       nōn fortuītō       factum, 

sed             petī 

neque       sibi diūtius       vītam       esse retinendam. 

Quam             aliēnō arbitriō       dīmitteret, 

memor prīstinārum virtūtum,      venēnum,      quod semper      sēcum       habēre

cōnsuērat,       

sūmpsit.

Capitulum 13

(1) Sīc vir fortissimus, 

multīs variīsque       perfūnctus       labōribus, 

annō       acquiēvit       septuāgēsimō. 

Quibus cōnsulibus       interierit,       

nōn convēnit. 

Namque Atticus       M. Claudiō Marcellō Q. Fabiō Labeōne cōnsulibus       mortuum 

in Annālī suō       scrīptum relīquit, 

at Polybius       L. Aemiliō Paulō Cn. Baebiō Tamphilō, 

Sulpicius autem Blithō       P. Cornēliō Cethēgō M. Baebiō Tamphilō.

(2) Atque hīc tantus vir       tantīsque bellīs dīstrictus       

nōn nihil temporis       tribuit       litterīs. 

Namque aliquot       ēius librī       sunt,       

Graecō sermōne cōnfectī,      

 in iīs       ad Rhodiōs       dē Cn. Manliī Volsōnis       in Āsiā rēbus       gestīs.

(3) Huius        bellī gesta       multī        memoriae prōdidērunt,      

sed       ex iīs       duo, 

quī       cum eō       in castrīs       fuērunt 

simulque vīxērunt, 

quam diū       fortūna       passa est, 

Sīlēnus et Sōsylus Lacedaemonius. 

Atque       hōc Sōsylō       Hannibal       litterārum Graecārum       ūsus est       doctōre.

(4) Sed nōs       tempus est       huius librī       facere       fīnem 

et Rōmānōrum       explicāre       imperātōrēs, 

quō facilius,      

collātīs utrōrumque factīs,     

quī virī praeferendī sint,      

possit 

Share This Book